DIADeM | Een actieve biomonitoringaanpak met indicatorsoorten
Het gebruik van medicijnen is een alledaags onderdeel van het leven geworden, maar kan schadelijke gevolgen hebben voor onze rivieren. Medicijnen die door mensen en dieren worden geconsumeerd, komen via afvalwater in het milieu terecht. Hoewel waterzuiveringsinstallaties het afvalwater behandelen, worden niet alle medicijnresten volledig verwijderd.
Tussen 2017 en 2020 onderzocht het DIADeM-consortium (Développement d'une approche intégrée pour le diagnostic de la qualité des eaux de la Meuse) de waterkwaliteit van de Maas met behulp van een actieve biomonitoringaanpak waarbij indicatorsoorten werden ingezet. Het project had twee belangrijke doelstellingen:
- Het meten van de effecten van een cocktail van geneesmiddelen op ecosystemen in de Maas en haar zijrivieren. Dit omvatte het bepalen van de drempelwaarde waarbij deze stoffen toxisch worden voor de ontwikkeling van soorten en het voorspellen van de langetermijneffecten op aquatische ecosystemen.
- Het ontwikkelen van methodologische hulpmiddelen voor waterbeheerders om de diagnostiek van de waterkwaliteit te verbeteren.
DIADeM toonde aan dat een actieve biomonitoringsaanpak met diverse indicatorsoorten de diagnostiek van aquatische ecosystemen kan verfijnen. Wanneer deze soorten worden blootgesteld aan verontreinigende stoffen kunnen ze biologische veranderingen ondergaan op cellulair en moleculair niveau, wat gevolgen kan hebben voor hun voortplanting, immuunsysteem en zenuwstelsel. Om deze veranderingen te detecteren, meten wetenschappers biomerkers, zoals eiwitten en hormonen, die als vroegtijdige waarschuwingssignalen dienen, nog voordat toxiciteit de populaties in het ecosysteem aantast.
Het onderzoek richtte zich op vijf representatieve soorten uit de Maas en haar zijrivieren: de regenboogforel, de driedoornige stekelbaars, de vlokreeft Gammarus, de quaggamossel (Dreissena) en het fontinale mos (Fontinalis antipyretica). Deze soorten werden onderzocht in verschillende omgevingen: gecontroleerde laboratoriumomstandigheden (aquaria), semi-gecontroleerde omgevingen (kunstmatige rivieren of mesocosms) en natuurlijke wateren (rivieren). Dit gebeurde door metingen stroomopwaarts en stroomafwaarts van afvalwaterzuiveringsinstallaties, waardoor de impact van afvalwaterlozingen op indicatorsoorten kon worden beoordeeld.
DIADeM resultaten
- Ontwikkeling van zes methodologische gidsen en een kooiaanpak voor meerdere soorten.
- Publicatie van ruim tien wetenschappelijke artikelen en organisatie van een publieke tentoonstelling met meer dan 20 informatieve panelen: "De gezondheid van onze rivieren: in gevaar?
- Versterkte samenwerking tussen URCA, de Universiteit van Namen, de Universiteit van Luik en divers belanghebbenden op het gebied van waterbeheer in Frankrijk en Wallonië.
